مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که در چند ماه گذشته، برگزاری نخستین جشنواره فیلم مستند شهید آوینی را نیز در سطح ملی تجربه کرده است، این بار با هدف گیری گسترده تر، قصد دارد این جشنواره را در سطح جهانی در 5 بخش برگزار کند.
این بخش‌ها همان طور که می‌توان حدس زد، شامل مسابقه ملی، مسابقه بین الملل، بخش جنبی، بخش چشم انداز و بازار فیلم هستند.
ظاهراً یکی از اهداف مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، آشناسازی فیلمسازان داخلی با تحولات و پیشرفت‌های سینمای مستند در سطح جهان است و به همین منظور، در بخش مسابقه، برای فیلم‌های خارجی هم سال ساخت تعیین کرده است: تنها فیلم‌هایی می‌توانند در این جشنواره شرکت کنند که از ژانویه 2005 به این طرف تولید شده باشند.
این شرط، در کنار جوایزی که برای برگزیدگان مشخص شده است معقول تر به نظر می‌رسد: بهترین فیلم بالای 60 دقیقه در بخش بین الملل 10 هزار یورو، بهترین فیلم زیر 60 دقیقه 7 هزار یورو، جایزه ویژه هیات داوران: 5 هزار یورو.
البته مسئولان برگزاری سینما حقیقت در مورد آثار داخلی دست و دلبازتر عمل کرده اند، چرا که علاوه بر اهدای معادل ریالی این جوایز، برای بهترین پژوهش و بهترین تهیه کننده مستقل نیز 3 میلیون تومان کنار گذاشته اند. علاوه بر این، بهترین تدوین، بهترین فیلمبرداری، بهترین صدا و بهترین گفتار متن هم هر کدام 2 میلیون تومان دریافت می‌کنند.
این جوایز اگرچه در مقایسه با جشنواره‌های فیلم‌های سینمایی داخلی، بزرگی معقول و قابل قبولی دارند(نظیر جایزه 110 سکه‌ای فیلم پلیس که به آثار سینمایی تعلق گرفت)، اما وقتی به فهرست بلندبالای همکاران و حامیان جشنواره نگاه کنیم، کمی‌قضیه کمرنگ می‌شود: معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، معاونت امور هنری و بین الملل فرهنگستان هنر، خانه سینما، حوزه هنری، انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند ایران، انجمن مستند سازان سینمای ایران، انجمن سینمای جوان ایران، بنیاد سینمایی فارابی و مؤسسه رسانه‌های تصویری.
بخش‌های غیررقابتی
هرچند از برگزاری نخستین جایزه شهید آوینی که به انتخاب بهترین مستندهای سال اختصاص داشت 4 ماه و 17 روز گذشته است، اما مسئولان مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، سینماحقیقت را فرصت مناسبی برای نمایش این آثار دیده اند. قرار است در بخش جنبی این جشنواره، آثار برگزیده جشنواره شهید آوینی به نمایش درآیند.
جالب تر از این، مرور آثار 2 جشنواره خارجی معتبریعنی آمستردام و‌هات داکز است که در قالب بخش «چشم انداز سینمای مستند جهان: هزاره سوم» به نمایش درمی‌آیند.
علاوه بر این، مسئولان برگزاری جشنواره، مثل همه مسئولان جشنواره‌های دیگر به نام گذاری سال 1385 توسط مقام معظم رهبری و 2007 توسط یونسکو بی توجه نبوده‌اند و 2 بخش نیز به این مناسبت به جشنواره اضافه کرده اند: میراث نبوی، ویژه فیلم‌های مرتبط با پیامبر اعظم ص و مولانا، حکیم و شاعر پارسی گوی، ویژه آثار مرتبط با مولانا.
اما تمام این‌ها، تمام بخش‌های غیررقابتی سینماحقیقت نیست و مسئولان برگزاری ظاهرا قصد دارند با توجه به تمام جهان و جهانیان، تمام آثار مستند را برای حضور در دوره نخست تحریک کنند؛ آفریقا، زیبایی و درد(نمایش مستندهایی درباره قاره آفریقا)، شمال و جنوب(نمایش درد مشترک 3 قاره جنوبی افریقا، آسیا و امریکای جنوبی) و شرق و هویت، 3 بخش غیررقابتی دیگرند که به شکلی هدفمند تنها به کشورهای فقیر و در حال توسعه توجه دارند.
این نکته اگرچه در نگاه اول امری مثبت و انقلابی به نظر می‌رسد، اما نهایتا طبق معمول، کشورهای فقیر را به سوژه‌هایی برای فیلمسازان 2 قاره ثروتمند امریکای شمالی و اروپا تبدیل می‌کند. شاید اگر برعکس بود، نتیجه انقلابی تر و البته تازه تری به دست می‌آمد.
و اما بحث شیرین بازار فیلم
در بروشور جشنواره، زیر عنوان بازار فیلم نوشته است: «سازمان جشنواره در نظر دارد با توجه به اهمیت و نقش سینمای مستند ایران در جهان، «اولین بازار بین المللی فیلم مستند» در آسیا را همزمان با جشنواره برگزار نماید تا جمهوری اسلامی‌ایران به عنوان یکی از مهم ترین «پایگاه‌های عرضه و تولید سینمای مستند در جهان» به ارائه و عرضه فیلم‌های مستند ایرانی و کشورهای آسیای میانه و مرکزی، قفقاز و کشورهای اسلامی‌بپردازد.»
این آرزو که ایران به یکی از مهم‌ترین «پایگاه‌های عرضه و تولید سینمای مستند در جهان» تبدیل شود، آرزوی بسیار شیرین و البته ممکنی است، اما با وجود توجه تئوریک مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، بازار فیلم در تمام جشنواره‌ها در عمل به یکی از کم اهمیت ترین بخش‌های جشنواره تبدیل می‌شود.
در حالی که در تمام دنیا، اساسی ترین هدف از برگزاری جشنواره، ایجاد ارتباط بهتر میان تهیه‌کنندگان و فیلمسازان، برای انعقاد قراردادهای همکاری است. کاش سنگ مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به هدف بخورد.
